Recensie 14 18 musical spectacle

Met een speelvlak van bijna 2 voetbalvelden groot, geweldige geluidseffecten, vuurwerk, echte paarden en auto’s, een cast van 99 personen, een rijdende tribune, levensgrote decorstukken die automatisch naar de juiste plaats rijden, videoprojecties en filmische muziek van Dirk Brossé ingespeeld door een 57 koppig orkest deed Studio 100 de term “ spektakelmusical” alle eer aan. Al deze elementen stelden regisseur Frank Van Laecke in staat om prachtige podiumbeelden op te bouwen en heel groots te denken. En naast de Vlaamse versie, is er nu ook een Engelse uitvoering van “14-18” die zeker qua casting van de hoofdrollen sterker is dan de originele versie. Deze musicalproductie mag zich dan ook meten met de grote spelers op wereldvlak. Maar elk voordeel heeft ook zijn nadeel. Tijdens het verrijden, maakt de tribune toch net te veel lawaai. En wanneer je niet binnen de eerste 15 rijen zit, zit je eigenlijk al heel ver van de spelvloer af. Soms maakte de grandeur van het geheel het ook moeilijk om de gepaste intimiteit te verkrijgen.

“14-18” brengt de kroniek van de Grote Oorlog: het verhaal van een conflict dat veel langer duurde dan men had gedacht en dat veel meer doden opleverde dan men had durven vrezen. In “14-18” volgen we het verhaal van 4 gezworen kameraden die vol goede moed naar het front trekken, maar al snel geconfronteerd worden met de harde realiteit van de oorlog. Jan Laenens is de roodharige kerel die zijn vrouw Anna zwanger moet achterlaten en hoopt om tijdig terug te zijn voor de geboorte van zijn zoon. Kamiel Laenens is Jans broer. Hij is zacht van karakter, kan niet tegen bloed en heeft schrik van geweld. Fons De Rudder is de sympathieke nerd van het gezelschap. Wanneer hij zijn boeken moet ruilen voor een wapen en het slagveld, valt zijn oog op verpleegster Céline. De vierde bloedbroeder is macho Albert De Smet. Hij staat altijd paraat voor wat vuile praat en een ongepaste opmerking, maar kent evenzeer de waarde van vriendschap. Het leven van deze vier onschuldige knapen zal grondig overhoop gegooid worden door de confrontatie met het zinloze geweld en hun meedogenloze overste: sergeant Dedecker. Die deinst er zelfs niet voor terug om Kamiel te beschuldigen van desertie omdat hij panikeerde in het heetst van de strijd. Hoe vergaat het Kamiel voor de krijgsraad? Zal Jan zijn vrouw en kind ooit nog terug zien? Zal het lachen Albert vergaan? Krijgt Fons zijn Céline? 

Frank Van Laecke en Allard Blom schreven het verhaal en Dirk Brossé tekende voor de muziek. En daarmee was het trio achter “Daens” terug herenigd onder de vlag van Studio 100. Wie vertrouwd is met “Daens” zal de muziek van “14-18” trouwens heel bekend in de oren klinken. Dirk Brossé gebruikte gelijkaardige thema’s en een vergelijkbare opbouw in zijn composities. Het resultaat was geweldig. Een nummer als “Dies Irae” zou zo passen in een film van “Lord of the Rings”. Er zat een heerlijke spanningsopbouw in, een opzwepend koor en een volle instrumentatie. Het geheel klonk erg filmisch en nodigde regisseur Frank Van Laecke dan ook uit om diezelfde grootsheid te laten reflecteren in het scènebeeld. Het was alleen jammer dat het geluid van de rijdende tribune die beleving van muziek en beeld soms hinderde. Het deed naar ons aanvoelen wat afbreuk aan de uitvoering door “deFilharmonie Royal Flemish Philharmonic”.

En toch had een rijdende tribune ook zijn voordelen. Door het publiek honderd meter naar voor te rijden, werd het speelvlak ongeveer de grootte van een voetbalveld kleiner. We kwamen dichter op de actie te zitten en werden zo als het ware in de scène gezogen. Al moet u dat laatste best relativeren. De tribune is namelijk 55 meter lang en als je niet binnen de eerste 15 rijen zit, zit je sowieso al ver van het spektakel verwijderd. Maar … je krijgt in ruil veel beenruimte. 

Voor de rest is de Nekkerhal een lege doos met achteraan een wand waartegen men beelden projecteert. Met behulp van een uitgekiend klank- en lichtontwerp en gigantische rijdende decorstukken wist men de waanzin van de oorlog te evoceren. “14-18” is een erg technische voorstelling en wanneer die vernuftige dingen allemaal hun werk doen, levert het een geweldig decor en een onvergetelijke ervaring op. Een levensgrote boom op een rijdend platform verplaatst zich moeiteloos over het speelvlak. Stukgeschoten huizen van twee verdiepingen hoog verschuiven geruisloos van links naar rechts. Betonnen zuilen kantelen langzaam en transformeren voor de ogen van de toeschouwers van sluizen tot loopgraven. Voeg hierbij nog een kleine honderd acteurs,  sneeuw die naar beneden dwarrelt, drie paarden en een reeks auto’s op ware grootte die over de scène rijden en je krijgt stilaan een idee van de grandeur van het spektakel. 

Frank Van Laecke wist deze elementen vakkundig te gebruiken om erg sterke beelden neer te zetten. Wanneer tijdens “On les aura” sergeant Dedecker met zijn manschappen komt oprukken, het publiek tegemoet, ben je blij dat de tribune achteruit rijdt. Op het moment dat Kamiel na zijn krijgsraad zingt over het feit dat zijn handen gemaakt zijn om te creëren en niet om te vechten, staat hij bijna helemaal alleen in witte spots in het midden van het grote speelvlak op een podium. Het illustreert perfect de eenzaamheid die hij voelt. Het bruiloftsfeest van Jan en Anna is ook werkelijk één groots feest met tientallen lampionnen en een massa volk rond een boom die staan te dansen en te zingen en daarbij alle ruimte hebben. 

Maar één van de sterkste beelden uit de voorstelling was de scène “Als één man”. Het is ook muzikaal erg stil en terughoudend waarna Jan en Fons zacht de waanzin gaan bezingen. Het publiek krijgt op dat moment een beeld van een landschap bezaaid met houten kruisen gemaakt van takken en stokken dat opduikt in de mist. Wanneer de melodie overgaat in een mars, gaan één voor één de soldaten rechtstaan en vormt zich tussen die waanzin van de dood een leger dat borst vooruit zingend ten strijde gaat trekken. Heerlijk om te zien hoe gevoel, beeld en muziek hand in hand gaan. Op zo’n momenten weet “14-18” zijn publiek moeiteloos te raken. 

En wat zou een musical zijn zonder zang? De tegenstanders van het genre zeggen nu zonder gêne: “Beter!” Maar voor de liefhebbers zoals wij, blijft het een belangrijk aspect. En we kunnen zonder enige twijfel melden dat we erg onder de indruk waren van de prestatie van de Engelse cast. In vergelijking tot hun Vlaamse collega’s leverden ze algemeen genomen een veel sterkere vocale prestatie. Kayleigh McKnight wist ons helemaal te charmeren in de rol van Anna en Danny Whitehead schitterde als Fons. Bob Eyles verving Jelle Cleymans in de rol van Jan Laenens en bracht hem zo naar een hoger niveau. Jelle doet het niet slecht, maar Bob is vocaal veel sterker. 

Het was een aangename verrassing om een sterke acteerprestatie te zien voor de rol van Kamiel Laenens. Lander Depoortere kon ons eerder deze week absoluut niet mee krijgen in het verhaal terwijl Jonathan Broderick dat wel kon. Op het moment dat hij “Mijn handen” bracht, zorgde de combinatie van de enscenering, de muziek en de acteer-en zangprestatie ervoor dat we het koud kregen. 

Luke Hope als sergeant Dedecker is een moeilijker geval. Hij zet met zijn acteerprestatie een geloofwaardigere sergeant neer dan Peter Van de Velde, maar het lichte spraakgebrek maakte hem niet altijd even verstaanbaar. 

Bert Verbeke stelde in de Engelse uitvoering teleur. Toen we hem eerder deze week dezelfde rol van Albert zagen spelen, wist hij veel meer te boeien. Hij kreeg het publiek op zijn hand en speelde met veel natuurlijke flair. In de Engelse versie stond er zoveel haar op zijn uitspraak dat men de pruikenafdeling kon gaan bevoorraden en we hadden ook de indruk dat hij zich te veel op zijn tekst moest focussen waardoor hij ook vergat te acteren. Op die manier werd het contrast tussen de “native speakers” en de Vlamingen op de scène nogal groot. 

Een eervolle vermelding dienen we nog te maken voor Dirk Bosschaert in de rol van de generaal. Het is niet eenvoudig om in de voetsporen van Jo De Meyere te treden, maar hij wist stevig stand te houden. Het was eerst wat onwennig om in een Engelse tekst de Nederlandse namen correct uitgesproken te horen, maar het had best wel iets. We stelden ons nog even de vraag waarom men voor deze rol ook geen Engels acteur had aangetrokken, maar toen de fragmenten Franse tekst kwamen, kenden we het antwoord. 

Wat ons betreft kunnen we van een geslaagde Engelse première van “14-18” spreken. De vertaling was goed, de grappen bleven overeind, de acteurs leverden een goeie prestatie en het spektakelgehalte was uitzonderlijk. Dirk Brossé wist het meeslepende verhaal van Frank Van Laecke en Allard Blom muzikaal sterk te onderbouwen en Frank maakte optimaal gebruik van zijn extra groot speelvlak. Belichting, techniek, beeld en klank werden vakkundig geïntegreerd tot één geheel dat de grootsheid, maar ook tegelijk ook de waanzin van die Eerste Wereldoorlog wist op te roepen. Op twee derde van de voorstelling, gaat de vaart er even uit en kabbelt het verhaal wat aan om dan naar het einde toe te kunnen afronden met een groots, positief slotnummer. Wat is het toch heerlijk om dit soort van producties te kunnen zien en dat op eigen bodem. 

< Sascha Siereveld >